Handboek 

Wilt u graag jonge mantelzorgers bereiken en de ondersteuning voor jonge mantelzorgers versterken? En daarmee bijdragen aan preventie en duurzame ondersteuning van jonge mantelzorgers? Het is belangrijk dat jonge mantelzorgers kind kunnen zijn en niet overbelast raken door de zorg voor of zorgen over hun naasten. Een goed ondersteuningsbeleid helpt hen daarbij.

Waarom?

Veel kinderen en jongeren worden geconfronteerd met ziekte, lichamelijke en/of geestelijke beperkingen binnen hun gezin. Volgens het rapport Hoor je me wel? (Verheul e.a., 2018) heeft bijna een kwart van de kinderen in Nederland een familielid met een ziekte, verslaving of beperking. Dit kan impact hebben op hun ontwikkeling, vrijetijdsbesteding, welbevinden, zorgeloos kunnen zijn etc. Het is lastig om deze jonge mantelzorgers in beeld te krijgen. Zij melden zich zelden uit zichzelf.

Deze kinderen en jongeren hebben volwassen zorgen en een gedeelte van hen heeft behoefte aan ondersteuning.

Vanuit de WMO en de Jeugdwet zijn gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteuning van jonge mantelzorgers. Met dit handboek hopen wij u een instrument te bieden om in te zetten bij de ondersteuning van deze belangrijke doelgroep.

Flash! Een nieuw instrument

Flash!-JMZ Eigen Kracht fotografie

Kinderen/jongeren fotografeerden tijdens een workshop iets dat hen in het dagelijks leven kracht geeft. De mooiste foto van elk kind werd geprint, voorzien van voornaam en quote. Van alle foto’s samen werd een expositie georganiseerd waarbij de kinderen, familie en vrienden zijn uitgenodigd. De expositie was altijd bijzonder; de kinderen/jongeren zijn het stralende middelpunt. De expositie bleef een poos hangen, zodat de kinderen/jongeren er ook later heen konden. Na afloop van de expositie kregen zij hun werk mee naar huis als blijvende herinnering. Het project is gefinancierd door provincie Overijssel.

Voor u ligt een handboek over een nieuw in te zetten instrument voor het bereiken en ondersteunen van jonge mantelzorgers. Dit handboek is ontwikkeld naar aanleiding van een project en bijbehorend onderzoek naar dit instrument met alle jonge mantelzorgorganisaties in Overijssel. Het betreft een andersoortig aanbod vanuit een sociaal-artistieke samenwerking waarbij in het proces verschillende aanknopingspunten zijn om kinderen en jongeren – en hun omgeving- te ondersteunen.

Binnen het huidige aanbod ligt de nadruk vaak op lotgenotencontact, waarbij de focus ligt op praten of op het doen van een plezierige activiteit. Dit instrument lijkt slechts een activiteit (fotoworkshop), maar het biedt in het hele proces veel meer. Naast de fotograaf zijn zowel het kind/jongeren/familie als consulent hierin actief betrokken. Gedurende het proces zijn er verschillende mogelijkheden om al dan niet het gesprek aan te gaan. De focus ligt op de Eigen Kracht van de Jonge Mantelzorger. In het onderzoek is dit beschreven als “therapie zonder therapie”. Het meenemen van het hele gezinssysteem in de aanpak en de focus om het kind/jongeren inzicht en tools te geven in de eigen emotionele ontwikkeling en kracht, maakt het instrument uniek.

Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat de kinderen en jongeren verschillende aspecten belangrijk vonden. Ze vinden het leuk om creatief bezig te zijn, ze vinden het gezellig, lotgenotencontact, iets nieuws leren en/of te leren fotograferen.

Het artistieke en technische aspect heeft een andere aantrekkingskracht en geeft het project verschillende kwaliteiten voor de jonge mantelzorger. Daarbij is het “op een andere manier jezelf kunnen uiten”, anders dan door in gesprek te gaan, belangrijk. Ook is naar voren gekomen dat het toegankelijker is voor jongens dan bijvoorbeeld de ‘praatgroepen’.

Uit het project zijn de volgende kwaliteiten van Flash!-JMZ naar voren gekomen:

Kwaliteiten op persoonlijk gebied

De Jonge Mantelzorger:

• is even niet jonge mantelzorger maar professioneel fotograaf (kind-zijn; ontspannen)
• heeft de aandacht gericht op zichzelf -en lotgenoten- (persoonlijke ontwikkeling)
• kan zich met fotografie uiten (andere wijze van communiceren en gevoelens delen)
• is in staat iets van zichzelf te laten zien (wat wil ik en kan ik delen?)
• kan een vorm geven aan persoonlijke waarde (ik ben hier trots op; dit mag iedereen van me zien; dit geeft mij kracht)
• (h)erkent persoonlijke kracht of troost (emotionele ontwikkeling)

Kwaliteiten op cultureel gebied

De Jonge Mantelzorger:

• weet meer over fotografie (kennis)
• kan zelf een kwalitatieve foto maken (vaardigheden)
• is creatief (leert ‘buiten de lijnen’ denken)
• beleeft kunst/cultuur: ontspanning, passie en plezier (emotionele ontwikkeling)

Kwaliteiten op sociaal gebied

De Jonge Mantelzorger:

• ontmoet lotgenoten ((h)erkenning; delen van ervaring)
• kan zich veilig uiten in eigen compositie (wat wil ik laten zien; andere wijze van communicatie)
• heeft tools voor een ander contact met de directe omgeving/familie/verzorgers (gesprek over de foto, expositie)

Betrokken beleidsvelden

Het project en de uitkomsten van het bijbehorende onderzoek is in een van de leergemeenschappen van het onderzoek besproken met gemeente Bronckhorst. Aangegeven werd dat een dergelijk instrument raakvlakken heeft met verschillende beleidsvelden en dat er op een integrale manier naar gekeken zou kunnen worden vanuit gemeenten. Onderstaand een overzicht van domeinen die hierbij betrokken zijn.

In het handboek zelf kunt u nog meer achtergronden vinden over het instrument, het project en het onderzoek. Voor meer informatie kunt u ook contact opnemen met de deelnemende organisaties. Zie colofon.