PROJECT
Flash!-JMZ
Dit handboek is ontwikkeld aan de hand van het project Flash!-JMZ. Dit project is uitgevoerd in 2020 en begin 2021, met fotograaf Sterre Delemarre, alle jonge mantelzorg-organisaties in Overijssel (Evenmens, Zwolle Doet, CIZ Twente en Carinova), onder leiding van K&E Advies en met gemeenten en Provincie Overijssel als partners. Emiel Copini is als onderzoeker bij het project betrokken. Binnen het project en het onderzoek staan de jonge mantelzorgers zelf centraal. Zij hebben ook invloed gehad op de vormgeving van het onderzoek.
Het project Flash!-JMZ was erop gericht te onderzoeken wat het fotografieproject EigenKracht jonge mantelzorgers en hun omgeving te bieden heeft. En hoe we de bevindingen overdraagbaar kunnen maken voor jonge mantelzorgconsulenten met tips voor de fotografen. Het project geeft kinderen en jongeren die opgroeien in een zorgsituatie de gelegenheid om zich op een andere en laagdrempelige wijze uit te drukken waar zij kracht uit halen en handvatten om het gesprek aan te gaan over wat hen bezighoudt. De jonge mantelzorgers nemen iets mee dat voor hen waardevol is. Tijdens een workshop leren ze in korte tijd een opstelling en een voor hen treffend beeld te maken. Ondersteund met een persoonlijke quote. Enige tijd later is er tijdens de expositie gelegenheid voor de omgeving van de jonge mantelzorger om het werk te bekijken. Flash! JMZ vond plaats in een periode van pandemie en lockdown, en vroeg om flexibiliteit van de betrokkenen.
Flash!-JMZ Eigen Kracht fotografie
Dit project is een vervolg op eerdere projecten met de door fotograaf Sterre Delemarre ontwikkelde methode Eigen Kracht fotografie. Kinderen/jongeren fotograferen tijdens een workshop iets dat hen in het dagelijks leven kracht geeft. De mooiste foto van elk kind wordt geprint, voorzien van voornaam en quote. Van alle foto’s samen wordt een expositie georganiseerd waarbij de kinderen, familie en vrienden worden uitgenodigd. De expositie is altijd bijzonder; de kinderen/jongeren zijn het stralende middelpunt. De expositie blijft een tijd hangen, zodat de kinderen/jongeren er ook later heen kunnen. Na afloop van de expositie krijgen zij hun werk mee naar huis als blijvende herinnering en tastbaar moment om op terug te grijpen.
Lees meer over Eigen Kracht fotografie
Jonge mantelzorgers
Definitie JMZ-PRO│ Jonge mantelzorgers zijn kinderen die opgroeien in een zorgsituatie. Onderzoeken wijzen uit dat 20 – 25% van alle kinderen opgroeit met zorg voor een naaste, een ziek gezinslid. Het kan gaan om een langdurige ziekte, verstandelijk of lichamelijke beperking, psychische problematiek of een verslaving. Opgroeien met zorg in het gezin is van invloed op het welbevinden van kinderen, op hun gezondheid en ontwikkeling. Uit onderzoek blijkt dat jonge mantelzorgers het risico lopen op een verstoorde puberteit, vervroegde schooluitval en lichamelijke of psychische problemen.
Doel van het Handboek
Doel van het handboek is om professionals die werken met jonge mantelzorgers en fotografen inzicht te geven in de aanpak, de succesfactoren en aandachtspunten van Flash!-JMZ. Ook geeft het handvatten voor JMZ-organisaties om zelf een activiteit zoals Flash! te organiseren voor hun jonge mantelzorgers.
Onderzoek
Onderdeel van het project is het onderzoek naar de aanpak van het fotografieproject. De resultaten uit dit onderzoek zijn gebruikt om dit handboek te maken. Het onderzoek is opgezet als leergemeenschap. Dat wil zeggen dat alle betrokkenen samenkwamen, inclusief de jonge mantelzorger zelf, rond het gedeelde vraagstuk Hoe werkt de methodiek Eigen Kracht Fotografie? Hierbij zijn op thema gasten als bijv. gemeenten, cultuurwerkers, welzijnswerkers, fotografen aangesloten; zie colofon. Deze aanpak maakt het mogelijk om gezamenlijk inzichten op te doen die voor allen relevant zijn (Copini, 2021). Juist waar een wisselwerking plaatsvindt tussen het sociale en het artistieke domein, is van belang dat deze partijen elkaar ook vinden en horen in het proces. Om die reden is de onderzoeksvraag in de eerste fase van het proces gezamenlijk verder uitgewerkt:
Hoe werkt de methodiek Eigen Kracht Fotografie?
- Hoe werkt de aanpak voor de jonge mantelzorger?
Over hoe de jonge mantelzorger het eigen verhaal kan vertellen in een tastbaar product.
- Hoe werkt de aanpak voor de omgeving?
Over hoe ouder(s)/verzorger(s) en het gezin het ervaren en hoe dit eventueel voortgezet kan worden.
- Hoe werkt de aanpak voor de consulent?
Over hoe de consulent zich tot de aanpak kan verhouden, het proces kan begeleiden, en in hoeverre de consulent het proces (zelfstandig) kan voortzetten.
- Hoe werkt de aanpak voor de fotograaf?
Over hoe de aanpak optimaal ingezet kan worden en wat voor soort samenwerking met de consulent hiervoor nodig is.
Onderzoeksmethode
Het hele onderzoeksverslag lees je door op de groene button te klikken. In dit handboek zijn de relevante onderdelen en onderbouwende citaten opgenomen. Over het werken met leergemeenschappen is er een rapportage gemaakt als resultaat van de deelname aan de LKCA-werkplaats “weten wat werkt in jouw praktijk”. Deze rapportage is op te vragen bij K&E Advies, fotograaf Sterre Delemarre of het LKCA.
Opbouw leeswijzer
Dit handboek volgt het doorlopen proces van Flash!-JMZ. Bij dit proces zijn voor de verbeelding quotes van diverse betrokkenen opgenomen vanuit het onderzoek. Hier lees je het hele onderzoeksverslag. Specifieke aandacht is er voor de rollen binnen dit proces. Het betreft een sociaal artistieke samenwerking waarbij de juiste synergie van groot belang is. Het handboek is geschreven voor de jonge mantelzorgconsulenten om zelf een dergelijk instrument in te kunnen zetten. Per onderdeel zijn er ondersteunende tools. Voor gemeenten is er een apart inlegvel gemaakt. Klik op de blauwe button om deze te lezen. De uitvoering gaat in nauwe samenwerking met een fotograaf. Daarom zijn er links voor consulenten opgenomen waar en hoe een fotograaf in de buurt te vinden en aan welke profieleisen de fotograaf moet voldoen om met deze doelgroep te kunnen werken.
Speciaal voor fotografen is er een praktisch informatieblad.
Eigen kracht fotografie│
Waar word jij heel erg blij van? Wat troost je als je verdrietig bent? Waarvan krijg jij energie? Waar ben jij heel goed in? Of misschien heb je iets heel moois gekregen van iemand waar je veel van houdt. Wat kracht geeft is voor iedereen anders. Dat maakt het juist zo bijzonder en mooi! Als je weet waar jouw kracht ligt, sta je sterk in het leven en kan je die kracht ook oproepen als het minder goed met je gaat.
Toelichting voor bestuurders van gemeenten en mantelzorgorganisaties
Wilt u graag jonge mantelzorgers bereiken en de ondersteuning voor jonge mantelzorgers versterken? En daarmee bijdragen aan preventie en duurzame ondersteuning van jonge mantelzorgers? Het is belangrijk dat jonge mantelzorgers kind kunnen zijn en niet overbelast raken door de zorg voor of zorgen over hun naasten. Een goed ondersteuningsbeleid helpt hen daarbij.
Waarom?
Veel kinderen en jongeren worden geconfronteerd met ziekte, lichamelijke en/of geestelijke beperkingen binnen hun gezin. Volgens het rapport Hoor je me wel? (Verheul e.a., 2018) heeft bijna een kwart van de kinderen in Nederland een familielid met een ziekte, verslaving of beperking. Dit kan impact hebben op hun ontwikkeling, vrijetijdsbesteding, welbevinden, zorgeloos kunnen zijn etc. Het is lastig om deze jonge mantelzorgers in beeld te krijgen. Zij melden zich zelden uit zichzelf.
Deze kinderen en jongeren hebben volwassen zorgen en een gedeelte van hen heeft behoefte aan ondersteuning.
Vanuit de WMO en de Jeugdwet zijn gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteuning van jonge mantelzorgers. Met dit handboek hopen wij u een instrument te bieden om in te zetten bij de ondersteuning van deze belangrijke doelgroep.
Eigenkrachtfotografie │'Waar word jij heel erg blij van? Wat troost je als je verdrietig bent? Waarvan krijg jij energie? Waar ben jij heel goed in? Of misschien heb je iets heel moois gekregen van iemand waar je veel van houdt. Wat kracht geeft is voor iedereen anders. Dat maakt het juist zo bijzonder en mooi! Als je weet waar jouw kracht ligt, sta je sterk in het leven en kan je die kracht ook oproepen als het minder goed met je gaat.'
Flash! Een nieuw instrument
Flash!-JMZ Eigen Kracht fotografie
Kinderen/jongeren fotografeerden tijdens een workshop iets dat hen in het dagelijks leven kracht geeft. De mooiste foto van elk kind werd geprint, voorzien van voornaam en quote. Van alle foto’s samen werd een expositie georganiseerd waarbij de kinderen, familie en vrienden zijn uitgenodigd. De expositie was altijd bijzonder; de kinderen/jongeren zijn het stralende middelpunt. De expositie bleef een poos hangen, zodat de kinderen/jongeren er ook later heen konden. Na afloop van de expositie kregen zij hun werk mee naar huis als blijvende herinnering. Het project is gefinancierd door provincie Overijssel.
Voor u ligt een handboek over een nieuw in te zetten instrument voor het bereiken en ondersteunen van jonge mantelzorgers. Dit handboek is ontwikkeld naar aanleiding van een project en bijbehorend onderzoek naar dit instrument met alle jonge mantelzorgorganisaties in Overijssel. Het betreft een andersoortig aanbod vanuit een sociaal-artistieke samenwerking waarbij in het proces verschillende aanknopingspunten zijn om kinderen en jongeren – en hun omgeving- te ondersteunen.
Binnen het huidige aanbod ligt de nadruk vaak op lotgenotencontact, waarbij de focus ligt op praten of op het doen van een plezierige activiteit. Dit instrument lijkt slechts een activiteit (fotoworkshop), maar het biedt in het hele proces veel meer. Naast de fotograaf zijn zowel het kind/jongeren/familie als consulent hierin actief betrokken. Gedurende het proces zijn er verschillende mogelijkheden om al dan niet het gesprek aan te gaan. De focus ligt op de Eigen Kracht van de Jonge Mantelzorger. In het onderzoek is dit beschreven als “therapie zonder therapie”. Het meenemen van het hele gezinssysteem in de aanpak en de focus om het kind/jongeren inzicht en tools te geven in de eigen emotionele ontwikkeling en kracht, maakt het instrument uniek.
Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat de kinderen en jongeren verschillende aspecten belangrijk vonden. Ze vinden het leuk om creatief bezig te zijn, ze vinden het gezellig, lotgenotencontact, iets nieuws leren en/of te leren fotograferen.
Het artistieke en technische aspect heeft een andere aantrekkingskracht en geeft het project verschillende kwaliteiten voor de jonge mantelzorger. Daarbij is het “op een andere manier jezelf kunnen uiten”, anders dan door in gesprek te gaan, belangrijk. Ook is naar voren gekomen dat het toegankelijker is voor jongens dan bijvoorbeeld de ‘praatgroepen’.
Uit het project zijn de volgende kwaliteiten van Flash!-JMZ naar voren gekomen:
Kwaliteiten op persoonlijk gebied
De Jonge Mantelzorger:
- is even niet jonge mantelzorger maar professioneel fotograaf (kind-zijn; ontspannen)
- heeft de aandacht gericht op zichzelf -en lotgenoten- (persoonlijke ontwikkeling)
- kan zich met fotografie uiten (andere wijze van communiceren en gevoelens delen)
- is in staat iets van zichzelf te laten zien (wat wil ik en kan ik delen?)
- kan een vorm geven aan persoonlijke waarde (ik ben hier trots op; dit mag iedereen van me zien; dit geeft mij kracht)
- (h)erkent persoonlijke kracht of troost (emotionele ontwikkeling)
Kwaliteiten op cultureel gebied
De Jonge Mantelzorger:
- weet meer over fotografie (kennis)
- kan zelf een kwalitatieve foto maken (vaardigheden)
- is creatief (leert ‘buiten de lijnen’ denken)
- beleeft kunst/cultuur: ontspanning, passie en plezier (emotionele ontwikkeling)
Kwaliteiten op sociaal gebied
De Jonge Mantelzorger:
- ontmoet lotgenoten ((h)erkenning; delen van ervaring)
- kan zich veilig uiten in eigen compositie (wat wil ik laten zien; andere wijze van communicatie)
- heeft tools voor een ander contact met de directe omgeving/familie/verzorgers (gesprek over de foto, expositie)
Betrokken beleidsvelden
Het project en de uitkomsten van het bijbehorende onderzoek is in een van de leergemeenschappen van het onderzoek besproken met gemeente Bronckhorst. Aangegeven werd dat een dergelijk instrument raakvlakken heeft met verschillende beleidsvelden en dat er op een integrale manier naar gekeken zou kunnen worden vanuit gemeenten. Onderstaand een overzicht van domeinen die hierbij betrokken zijn.
In het handboek zelf kunt u nog meer achtergronden vinden over het instrument, het project en het onderzoek. Voor meer informatie kunt u ook contact opnemen met de deelnemende organisaties. Zie colofon.
Inleiding